29/03/2024
Trong ngành công nghiệp hóa dầu toàn cầu, ethylene đóng vai trò là một trong những nguyên liệu cơ bản quan trọng nhất. Tuy nhiên, trong nhiều năm trở lại đây, đặc biệt là kể từ năm 2008, thị trường ethylene toàn cầu đã chứng kiến sự mất cân bằng ngày càng rõ nét giữa cung và cầu. Sự tăng trưởng công suất vượt xa nhu cầu thực tế khiến nguồn cung ethylene trên thế giới đang rơi vào trạng thái dư thừa nghiêm trọng. Bài viết này sẽ phân tích sâu về thực trạng, nguyên nhân và hệ quả của tình trạng cung vượt cầu trong thị trường ethylene toàn cầu.
Tính đến tháng 1 năm 2009, tổng công suất sản xuất ethylene toàn cầu đã đạt đến con số 126,7 triệu tấn mỗi năm. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ trong năm 2008 chỉ đạt khoảng 115 triệu tấn. Điều này đồng nghĩa với việc có khoảng 11,7 triệu tấn công suất dư thừa, tương đương với mức dư cung khoảng 10%. Đây là mức dư thừa đáng kể, phản ánh sự phát triển nhanh chóng về năng lực sản xuất mà không song hành cùng với sự tăng trưởng nhu cầu thị trường.
Năm 2008 cũng đánh dấu cột mốc quan trọng khi là năm có lượng công suất bổ sung mới lớn nhất từ trước đến nay, tổng cộng đạt 19 triệu tấn. Riêng khu vực Trung Đông đã đóng góp hơn 7 triệu tấn công suất mới vào tổng số này. Nhiều nhà máy ethylene quy mô lớn được hoàn thành và đi vào hoạt động tại Iran, Ả Rập Xê Út và Kuwait, trở thành những nhân tố quan trọng làm thay đổi cục diện ngành công nghiệp ethylene toàn cầu.
Bắc Mỹ vẫn giữ vai trò là khu vực sản xuất ethylene lớn nhất thế giới trong năm 2008, với tổng sản lượng đạt 35,4 triệu tấn. Châu Á – Thái Bình Dương theo sát phía sau với sản lượng đạt 33,4 triệu tấn. Hai khu vực này cùng nhau chiếm đến 54% tổng công suất sản xuất ethylene trên toàn cầu.
Bên cạnh đó, khu vực Trung Đông đang vươn lên mạnh mẽ trong vai trò nhà cung cấp mới nhờ những lợi thế về chi phí nguyên liệu và đầu tư cơ sở hạ tầng. Đây là khu vực nhận được nhiều đầu tư từ các tập đoàn lớn nhằm tận dụng nguồn nguyên liệu khí thiên nhiên phong phú.
Về mặt doanh nghiệp, “Chemical Dow” tiếp tục giữ vững vị trí là nhà sản xuất ethylene lớn nhất toàn cầu. Theo sau là hai tập đoàn hóa dầu khổng lồ Sabic và ExxonMobil. Những công ty này có quy mô đầu tư lớn, sở hữu mạng lưới sản xuất toàn cầu, và thường đi đầu trong việc mở rộng công suất nhằm củng cố vị thế trên thị trường.
Theo các kế hoạch được công bố từ trước, trong giai đoạn năm 2009 đến 2014, thế giới dự kiến sẽ bổ sung thêm tối đa 37 triệu tấn công suất sản xuất ethylene. Tuy nhiên, do tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu, nhu cầu ethylene đã suy yếu rõ rệt khiến nhiều dự án bị hoãn lại hoặc chậm tiến độ.
Công ty phân tích công nghiệp CMAI đã đưa ra dự báo cho thấy công suất danh nghĩa toàn cầu sẽ đạt khoảng 145 triệu tấn vào năm 2010, trong khi nhu cầu tiêu thụ vẫn giữ nguyên ở mức 115 triệu tấn. Điều này dẫn đến tình trạng dư thừa công suất ở mức hơn 20%. Đến năm 2013, CMAI dự báo công suất toàn cầu sẽ còn tiếp tục tăng lên đến 148 triệu tấn.
Từ giai đoạn 2009 đến 2012, dự kiến khu vực Trung Đông và châu Á sẽ tiếp tục là tâm điểm tăng trưởng công suất ethylene với tổng bổ sung lên đến 28 triệu tấn. Trong khi đó, Bắc Mỹ và châu Âu sẽ có xu hướng cắt giảm công suất, đóng cửa các nhà máy quy mô nhỏ hoặc hoạt động không hiệu quả, với tổng công suất bị loại bỏ ước tính hơn 7,5 triệu tấn.
Đây là một bước tái cấu trúc chiến lược của ngành, nhằm thích ứng với sự thay đổi trong cung cầu và dịch chuyển lợi thế cạnh tranh về chi phí sản xuất.
Trong giai đoạn trước năm 2008, nhu cầu ethylene toàn cầu tăng trưởng ở mức vừa phải, khoảng 4–4,5% mỗi năm. Mức tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu tại châu Á, đặc biệt là Trung Quốc – quốc gia có tốc độ phát triển công nghiệp và tiêu dùng cao.
Ngược lại, các thị trường truyền thống như Bắc Mỹ, Tây Âu và Nhật Bản đã bắt đầu bước vào giai đoạn bão hòa. Tại những khu vực này, tốc độ tăng trưởng nhu cầu ethylene rất thấp, chủ yếu đến từ sự thay đổi công nghệ, tái sử dụng vật liệu và xu hướng sử dụng vật liệu thay thế thân thiện hơn với môi trường.
Quý II năm 2008 chứng kiến sự suy giảm nghiêm trọng của nhu cầu ethylene trên toàn thế giới do ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Giá nguyên liệu đầu vào như dầu thô và naphtha giảm mạnh, trong khi lượng tồn kho ở các nhà máy hóa dầu tăng cao.
Các nhà sản xuất buộc phải tăng cường xả hàng tồn, giảm giá bán và cắt giảm sản lượng để duy trì dòng tiền. Điều này càng làm rõ hơn tình trạng mất cân bằng cung cầu, và là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc vận hành công suất tại các nhà máy ethylene giảm xuống dưới mức tối ưu.
Trong vòng 5 năm tiếp theo kể từ 2009, dự báo tỷ lệ vận hành công suất tại các nhà máy ethylene quy mô lớn trên thế giới sẽ chỉ đạt mức dưới 90%. Riêng năm 2010, tỷ lệ này có thể rơi xuống mức thấp nhất, chỉ khoảng 80%.
Theo các chuyên gia trong ngành, để đảm bảo khả năng sinh lời bền vững, các nhà máy sản xuất ethylene cần đạt tỷ lệ vận hành công suất từ 90% trở lên. Do đó, khi mức vận hành giảm mạnh, biên lợi nhuận của ngành cũng bị co hẹp, dẫn đến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn.
Trước thực trạng dư thừa kéo dài, ngành công nghiệp hóa dầu đang buộc phải điều chỉnh chiến lược sản xuất. Các biện pháp được đưa ra bao gồm trì hoãn hoặc hủy bỏ các dự án mới, đóng cửa các nhà máy quy mô nhỏ hoặc hoạt động không hiệu quả, và tối ưu hóa hệ thống chuỗi cung ứng.
Nhiều doanh nghiệp đang hướng tới các giải pháp công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguyên liệu, tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí vận hành. Đồng thời, cũng có xu hướng chuyển dịch đầu tư sang các sản phẩm hạ nguồn có giá trị gia tăng cao như ethylene glycol, nhựa PET hoặc các hợp chất cao su kỹ thuật.
Ethylene là nguyên liệu đầu vào chủ chốt trong nhiều quy trình sản xuất công nghiệp hiện đại. Khoảng 60% sản lượng ethylene toàn cầu được sử dụng để sản xuất polyetylen, bao gồm các dòng phổ biến như LDPE, LLDPE và HDPE.
Ngoài ra, ethylene oxit cũng là một ứng dụng quan trọng, làm nguyên liệu chính để sản xuất ethylene glycol – một hợp chất thiết yếu trong ngành sợi polyeste, bao bì PET và màng nhựa.
Ethylene còn là nguyên liệu ban đầu để sản xuất nhiều sản phẩm nhựa và cao su tổng hợp như PVC, PS, ABS và cao su styren-butadien, ứng dụng rộng rãi trong xây dựng, công nghiệp ô tô, điện tử, dệt may và bao bì.
Nguồn cung ethylene vượt cầu không chỉ là một hiện tượng mang tính chu kỳ, mà còn là thách thức chiến lược dài hạn đối với toàn ngành hóa dầu. Để ứng phó hiệu quả, các doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ trong việc chia sẻ thông tin thị trường, kiểm soát công suất, và điều chỉnh chiến lược đầu tư theo hướng bền vững.
Sự chuyển dịch về địa lý sản xuất, đổi mới công nghệ và tối ưu hóa chuỗi cung ứng sẽ là những nhân tố then chốt giúp cân bằng lại thị trường ethylene trong tương lai. Quan trọng hơn, việc nắm bắt kịp xu thế tiêu dùng và tăng trưởng nhu cầu hạ nguồn sẽ là chìa khóa để xây dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn trong một thị trường đang thay đổi nhanh chóng.
